Zapominamy, że skończył się XX wiek

Rysunek STĄD

Mam ciągle wrażenie, że zapominamy, jaki mamy wiek aktualnie. XXI. XX definitywnie odszedł w czasy historyczne. Ale tak samo jak ludzie nie przyjmowali tego do wiadomości na początku XIX wieku, że już nie ma wieku XVIII, tak samo do 1914 w umysłach ludzi siedział wiek XIX. I teraz mamy identyczną sytuację. Nie miałem zamiaru ciągnąć spraw tunezyjskich, bo dla wielu z Was mogłoby to być zbyt nużące, ale pewna wiadomość z „Rzeczpospolitej” zmusza mnie do powrotu, do wyciągnięcia ogólniejszych wniosków z zaistniałej sytuacji. Tak jak w dalszym ciągu uważam, że należałoby zlikwidować Organizację Narodów Zjednoczonych, a powołać na jej miejsce nową, w zupełnie innym składzie i z innymi kompetencjami (pisałem o tym TU), tak uważam również, że nastąpił schyłek kapitalizmu typu XX-wiecznego. Jego na dłuższą metę nie da się utrzymać, chyba że będziemy mieli rewoltę za rewoltą. Ale ad rem.

Cała idea kapitalizmu polega  na tym, że inwestorzy/producenci wytwarzają swoje dobra za pomocą wynajętych osób, możemy je marksistowsko nazwać wstępnie siłą roboczą. Istniał jakiś popyt i jakaś podaż, funkcjonowały źródła taniej siły roboczej, a wiele procesów technologicznych wymagało sporego zatrudnienia, że o ukrytym bezrobociu szczególnie na wsi nie wspomnę. Miliony ludzi na całym świecie cierpliwie znosiło biedę i niedostatek, w krajach tropikalnych nie potrzebując właściwie nic do życia. Ale problem z trwaniem na bardzo niskim poziomie potrzeb istniał ( i istnieje) we wszystkich właściwie krajach świata, od Stanów Zjednoczonych począwszy, poprzez Polskę, Irlandię, Indie, Rosję na Chinach skończywszy. I raptem, od 1990 roku, coś się w świecie zmieniło, nastąpiło wzmocnienie procesów uaktywniających poszczególne jednostki, nie dając im jednocześnie możliwości realizacji swoich zamierzeń. I w tym konflikcie widzę olbrzymi problem XXI wieku. I co najgorsze – nie widzę jakiejkolwiek możliwości zmiany.

W XX wieku miliony Chińczyków, Hindusów, Indonezyjczyków, Polaków, Rosjan, Brazylijczyków, Nigeryjczyków czy właśnie Tunezyjczyków siedziało sobie w domu na wsi i jedynym ich pragnieniem było jakoś przeżyć do dnia następnego. Bieda była immanentną częścią ich egzystencji. Brak łączności ze światem powodował, że ci ludzie najczęściej nie zdawali sobie sprawy, jak żyją inni ludzie, jakie mają potrzeby i możliwości – możnaby rzec, że funkcjonowali jak ci ludzie w jaskini platońskiej skrępowani łańcuchami i oglądający jedynie cienie. I ci właśnie ludzie zrzucili krępujące ich okowy i wyszli z jaskini na świat. O naiwni – wydawało im się, że wychodzą na światło słoneczne. Może lepiej byłoby dla nich, gdyby zostali w jaskini.

W ARTYKULE RZEPY czytamy: „W Bareilly, mieście oddalonym o 250 km od stołecznego Delhi, (…) indyjska straż graniczna ogłosiła nabór – szukała 400 osób do pracy na posterunkach przy granicy z Tybetem. Czyli na górskim odludziu, w zimnie, bez bieżącej wody. Z różnych części kraju przyjechało 150 tysięcy chętnych. Kiedy się okazało, że formularze większości zostały odrzucone, wybuchły zamieszki. A nie chodziło o intratne posady – poszukiwano fryzjerów, tragarzy i sprzątaczy. O incydencie – bo w tym przypadku tumult wywołany przez 150 tys. sfrustrowanych ludzi nie był niczym więcej – nie informowały nawet media”. To samo jest w Tunezji, gdzie wykształcono całą młodzież i pozostawiono ją własnemu losowi. Miliony Chińczyków zaczyna upominać się o swoje prawa, o godne życie. Popatrzmy na Polskę, nawet nie wiem, jakbyśmy krytykowali prywatne uczelnie i zły dobór kierunków w stosunku do potrzeb rynku, mamy dziesiątki, setki, tysiące młodych ludzi, wykształconych, „posiadających” języki, z dyplomami, którzy nie mogą znaleźć pracy.

A bezrobocie jest czymś strasznym, to jest choroba psychiczna zabijająca człowieka, zabierająca mu  godność i człowieczeństwo. Każdy czuje się śmieciem, człowiekiem nic nieważnym, nieistotnym, niepotrzebnym, będącym na łasce rodziny. Z pojedynczymi osobnikami jakoś państwo może sobie poradzić, z milionami już nie, a nawarstwia się na to wszystko proces postępu technicznego, wyższych technologii, zautomatyzowania właściwie całej produkcji, przy której niewymagane jest tak duże zatrudnienie. Nikt nie zauważył, że w ekonomii nie używa się już terminu „siła robocza”, tylko „kapitał ludzki”, czyli człowiek ze swoją wiedzą, umiejętnościami, doświadczeniem, zdrowiem i energią życiową. Autorka artykułu pisze w końcówce: „Przeludnienie, o którym jeszcze niedawno świat mówił jak o klęsce, nagle stało się atutem. Hindusi są tak zajęci fetowaniem, że nie dostrzegają niebezpieczeństwa. Siedzą na demograficznej bombie. Nie ma nic groźniejszego niż setki milionów młodych ludzi, którym odmówiono szansy na realizację marzeń. Jeśli indyjscy politycy o nich nie zadbają, zobaczą tysiące placów Tahrir”.

A ja twierdzę, że cały świat siedzi na tej bombie, i ja, jako ekonomista – liberał, oświadczam Wam na poważnie, że coś we współczesnym kapitalizmie trzeba zmienić. Tylko kompletnie nie wiem co. Brak mi pomysłów.