Lekcje filozofii

Pani Minister Katarzyna Hall postanowiła wprowadzić nowy przedmiot do liceów – filozofię, jako przedmiot dodatkowy, który można zdawać na maturze. I patrząc na wprowadzanie w szkołach wychowania seksualnego i etyki zaczynam mieć olbrzymie wątpliwości.

W Wielkiej Brytanii i USA ośmioletnie dzieci uczą się filozofii, a w tej pierwszej już niedługo sześcioletnie dzieci będą się zastanawiać nad sensem życia i naturą wszechświata. Na razie eksperyment przeprowadza się na 9-latkach w dziewiętnastu szkołach podstawowych w Szkocji. Filozofia ma pomóc uczniom w lepszym poznaniu siebie samych i rozumieniu otaczającego ich świata, a także skłonić do samodzielnych rozważań moralnych.

Podczas godziny lekcyjnej nauczyciel będzie zachęcał dzieci, by powiedziały, co rozumieją przez dobro, zło, uczciwość, szczęście i piękno. Nie będzie żadnych prac pisemnych, uczniowie mają tylko dyskutować, uczyć się wyciągania wniosków oraz oceny argumentów.

Tymczasem w Polsce filozofii w szkołach zagrażają dwa niebezpieczeństwa: fundamentalizm religijny i „skostnienie” przedmiotu. Ja jestem filozofem – amatorem, nie mam w tym kierunku żadnego wykształcenia, ale z przyjemnością czytam dzieła Wielkich Filozofów. Lekcje etyki w szkołach budzą jednakże we mnie z jednej strony uśmiech politowania, z drugiej zaś przerażenie z powodu wpływu KK na polską szkołę. Złośliwi twierdzą, że większość dzieci uczy się „religii”, a tylko niewierzące „etyki”. Co za paradoks. A co mają zrobić dzieci wierzące chcące również uczyć się tego drugiego przedmiotu? Ale odeszliśmy od głównego nurtu naszych rozważań.

Już Jan Hartman, jeden z czołowych polskich filozofów stwierdził, że nauka filozofii w szkołach powinna się przede wszystkim opierać na Sokratesie. Znowu paradoks, minęło dwa i pół tysiąca lat, a dawne spory nie tylko nie zatraciły ostrości, ale mają się doskonale w dzisiejszej Polsce. Dla Hartmana najważniejsze są sokratejskie odkrycia: dusza, sumienie, moralność, prawa moralne dlatego są najtrwalszymi ze wszystkich możliwych praw, ponieważ wywodzą się z istoty rzeczy, czyli są wpisane w naturalny porządek świata. A sofiści są to ludzie posługujący się fałszywymi przesłankami, dowodzący nieprawdziwych tez za pomocą fałszywych argumentów.

Drugim punktem przeze mnie poruszanym jest „Projekt podstawy programowej dla gimnazjów i szkół pogimnazjalnych”, w których zawarty jest cały program m.in. filozofii. Ja po przeczytaniu tylko punktów – szczerze mówiąc – zamarłem. Jest to najlepsza droga do znienawidzenia tego przedmiotu, tak jak zniszczono w polskich uczniach miłość do historii poprzez absolutnie nieinteresujące prowadzenie wykładów, „utopienie” tej pięknej gałęzi wiedzy w nieistotnych szczegółach, bez „żywych” ludzi, anegdoty, wzajemnych powiązań i reperkusji*, tak samo zniszczona będzie filozofia. Mówię, nie jestem ekspertem, mam prawo popełniać błędy i nie wszystko wiem, ale jak przeczytałem niektóre z podpunktów, to zdrętwiałem. Uczeń powinien:

– odróżniać fundamentalizm epistemologiczny od fallibilizmu (na przykład hipotetyzmu Poppera) jako odmienne strategie rozwizania problemu sceptycznego,

– sformułować klasyczną definicję prawdy (koncepcję realistyczną), koncepcję epistemiczną (koherencyjną i weryfikacjonistyczną) oraz pragmatyczną,

– odróżniać zdania naukowe od metafizycznych posługując się kryterium demarkacji (weryfikacjonistycznym i falsyfikacjonistycznym).

Ja oczywiście wybrałem świadomie niektóre, z których nic nie rozumiem, bo wiele jest takich, którym mogę tylko przyklasnąć, ale boję się, że lekcje nie będą prowadzone na zasadzie dyskusji nad dobrem i złem, cierpieniem, umową społeczną, demokracją, miłością, przyjaźnią, o hedonizmie, cynizmie czy egzystencjalizmie – et cetera. Uczniowie zawaleni zostaną lekturami, w których mają znać od str. 265 do 424.

I to będzie koniec filozofii.

* – mój syn będąc w liceum uczył się historii, gdyż miał być pytany. Jaki okres przerabiacie? Napoleoński. Ja – mówię – świetnie go znam, może ci pomóc. Nie, tato, ja muszę sam wykuć. A co kujesz? Nazwiska dowódców w bitwach pod Pułtuskiem, Iławą, Lidzbarkiem Warmińskim i Frydlandem. Tak można zniszczyć każdy przedmiot.